آرسن کی کی؟!

ونگر برای هیچکدام از نویسندگان ورزشی جزیره چهره‌ای آشنا نبود.

 اما همین غریبه فرانسوی از ژاپن به انگلیس آمد تا انقلابی در فوتبال جزیره برپا کند. حالا 13 سال از آن تاریخ می‌گذرد و اولین گزینه همه انگلیسی‌ها برای تکمیل نامی با اسم کوچک آرسن، «ونگر» است.

3 مقام قهرمانی لیگ برتر و یک فینال لیگ قهرمانان در کارنامه ونگر دیده می‌شود اما این آمار به هیچ وجه بیانگر تاثیر عمیق او روی فوتبال و آرسنال نیست. در این 13 سال سوال ژورنالیستی« آرسن کی کی؟!» برای انگلیسی‌ها حل شد و سوالی با همین عنوان و البته فرسنگ‌ها عمیق‌تر در ذهن متفکران فوتبال نقش بست.«آرسن کی کی؟!» جای خودش را به« آرسن کیست؟» می‌دهد تا تلاش‌ها برای پرده‌برداری از یکی از مرموز‌ترین کاراکترهای تاریخ فوتبال آغاز شود. بحث و جدال همیشه بین هواداران ونگر و فرگوسن بوده و خواهد بود. شاعر یا سرباز؟ هنرمند یا جنگجو؟ فرگوسن رادیکال‌تر است و با قطعیت حرف می‌زند و نظر می‌دهد. الگوی سر الکس الگویی کارگری است و تنها راه موفقیت را کار و تلاش مدام می‌داند. فیلم محبوب فرگوسن« دره من چه سرسبز بود» اثر جان فورد است که شمایی کامل از یک خانواده کارگر معدن در ولز را به نمایش می‌گذارد و جزیی‌ترین سنت‌های زندگی کارگری را به زیباترین فرم ممکن نشان می‌دهد.

 ونگر اما فلینی و فاسبیندر را می‌پسندد، از دادن حکم قطعی پرهیز می‌کند و هنر را غایت زندگی می‌داند: «هر چیزی در زندگی می‌تواند هنر باشد. هر کاری که درست انجام شود هنر است. وقتی اثر یک نویسنده بزرگ را می‌خوانی انگار سفری در ژرفای وجود انسان آغاز کرده‌ای و رازی درباره زندگی کشف می‌کنی». تقابل سینمای هنری ایتالیا و آلمان با سینمای کلاسیک هالیوود خود بیانگر تفاوت‌های ساختاری و بنیادین 2 کاراکتر تاثیرگذار فوتبال جهان است. این تفاوت در اسکاتلندی و فرانسوی بودن هم متبلور می‌شود و ریشه در تجربیات کودکی و نوجوانی هم دارد. آرسن نوجوان هرگز مجبور نبود« فقط» کاری را انجام دهد، پس تمرکز روی زیبا انجام دادن داشت. اما برای الکس نوجوان مساله بنیادین زیستن از چطور زیستن پیشی می‌گرفت. همین کودکی‌های جدا بود که یکی را شاعر و یکی را سرباز کرد. سر الکس از اعتمادی که کارگران به هم داشتند و مفهوم خانواده که اصلی‌ترین دغدغه پدر بود حرف می‌زند و ونگر از ژان پل سارتر که اعتقاد دارد بار هر عصری بر دوش یک شاعر است:«زندگی در ابعاد جزئی روزمره‌اش خیلی مهم است.

 چون همه سعی دارند این جزئیات را بدل به هنر کنند. فوتبال هم همین است. من فوتبال بارسلونا را هنر می‌دانم». ونگر اما با این حال به تضاد گاه و بیگاه زیبایی‌شناسی و موفقیت اعتراف می‌کند: «با شما موافقم که گاهی زیبا بازی کردن به قیمت از دست رفتن نتیجه به دست می‌آید. ولی آخر داستان وقتی از شما می‌پرسند موفق‌ترین تیم در تاریخ فوتبال چه تیمی بوده، پاسخ برزیل است. برزیل با چه سبک فوتبال بازی می‌کند؟ فوتبال زیبا. فصل پیش چه تیمی همه جام‌ها را فتح کرد؟ بارسلونا. و بارسلونا چه فوتبالی بازی می‌کند؟ فوتبال زیبا».
پس تکلیف پراگماتیسم و عملگرایی چه می‌شود:« من به هیچ وجه ضد پراگماتیسم نیستم. پراگماتیسم در فوتبال یعنی دادن پاس‌های ساده و سالم. خب! کجای این کار اشکال دارد؟»
ونگر در عمل گاهی پراگماتیست‌تر از فرگوسن است و اخلاقیات مدرنش قابلیت ارتجاع بیشتری دارد تا ذهنیت کلاسیک و سنتی همتایش در اولدترافورد:«من خطاهای عمد و خشن بازیکنانم را در زمین می‌بینم ولی برای محافظت از آنها می‌گویم ندیدم. راستش این در شرایطی اتفاق می‌افتد که نمی‌توانم هیچ دلیل منطقی‌ای برای خطاهایشان پیدا کنم».

جدا از همه این تفاوت‌ها ونگر و فرگوسن فصل مشترک انکارناپذیری هم با هم دارند و همین فصل مشترک است که سال‌ها از آنها رقیبانی جذاب برای همدیگر ساخت؛ فوتبال و تنها و تنها فوتبال. این فصل مشترک مربیان من یو و آرسنال است. وقتی ونگر در این‌باره حرف می‌زند فرگوسن کاملا با او موافق است:«هرکاری که ممکن است باید برای تیم انجام داد. وقتی مربی هستی باید مثل یک بازیکن زندگی کنی. در این حرفه حتی وقت نداری یک شب را به تفریح و استراحت بپردازی چون تمرکزت از دست می‌رود». این ایده ترسناک به نظر می‌رسد اما «وقف مطلق» راز موفقیت همه بزرگان تاریخ است و ونگر سال‌ها پیش تبعاتش را به جان خرید و قدم در راهی گذاشت که بازگشتی در آن نیست: «برای رسیدن به هر هدف و عشقی باید بهایی پرداخت. من به بازیکنانم می‌گویم وقتی گرسنه می‌شوید بخشی از بدن شما احساس گرسنگی می‌کند و بعد چیزی می‌خورید تا زندگی کنید اما وقتی گرسنه موفقیت و افتخار هستید کل وجودتان معطوف به آن می‌شود؛ یعنی زندگی می‌کنید تا به افتخار برسید.

شنبه شب‌ها این همه وجود شماست که فریاد می‌زند برویم و بازی رو ببریم. این هسته زندگی است». حرف‌های ونگر باز هم شاعرانه می‌شود و جان کیتس (با بازی رابین ویلیامز) در فیلم «محفل شاعران مرده» (اثر پیتر وی یر) را به یاد می‌آورد. کیتس در فصل فوق‌العاده به شاگردانش می‌گوید:« بچه‌ها! پزشکی، مهندسی، صنعت و پدیده‌های دیگر برای آن است که به واسطه‌شان زندگی کنیم اما ادبیات و شعر چیزی است که برایش زندگی می‌کنیم».

هر مربی بزرگی مسلما علایق دیگری هم دارد و شاید روزی نیاید که به فکر ترک فوتبال و رفتن به دنبال این علایق نباشد اما ونگر این اتفاق را برای خودش غیر ممکن می‌داند:« وقتی 30 سال روی نیمکت نشستی دیگر راه فراری نیست. مربیگری تاثیر روانی عمیقی رویت می‌گذارد. تو سال‌ها فوتبال را زندگی کرده‌ای و این خود نوعی جنون است. هیچ مربی بزرگی از این دیوانگی بری نیست. می‌دانید، گاهی فکر می‌کنم استراحت و بیکاری لذتبخش است اما بعد تصور می‌کنم که این حس فقط برای یک لحظه است. یک لحظه راحت و بی‌دغدغه، اما لحظه بعد که می‌آید چه حالی داری؟ همیشه بخشی از وجود انسان نیازمند ارضای این حس است که بگوید من آدم مفیدی بودم و بر اساس توانایی‌هایم کاری بزرگ انجام دادم (به اینجا که می‌رسد ونگر نمی‌تواند فکر سر بابی رابسون را از سرش دور کند). آخرین بازی‌ای را که بابی رابسون دید یادتان هست؟ یک بازی خیریه و بی اهمیت بود اما برق نگاه بابی رابسون چیز دیگری می‌گفت.

رابسون می‌دانست تنها چند روز دیگر زنده است اما باز هم ترجیح داد به استادیوم بیاید نه آنکه در خانه استراحت کند. واقعا اگر در خانه می‌ماند چه کاری از دستش بر می‌آمد؟ اینکه بنشیند و به مرگش فکر کند؟ به دنبال عشق و رویا رفتن تنها راه لذت بردن از زندگی است».
ونگر اما خودش می‌داند که همیشه نمی‌تواند در سطح اول فوتبال مربیگری کند. پس زندگی بعد از فوتبال چه شکلی خواهد داشت؟« این بزرگ‌ترین ترسم ‌است».

// به قلم محسن ، از دوستان فعال هایبوری